szuka nowych barw dźwiękowych do wyrażania uczuć. Wcześniej muzyka wyrażała jedynie podniosłość, radość, żal. Aby jak najbardziej wzbogacić paletę barw orkiestrowych wykorzystywano jak największą liczbę instrumentów. Instrumenty te poddawano ciągłym ulepszeniom. W epoce romantyzmu żył Sax Antoine Joseph, zwany Adolphe. To on opatentował instrument 28 czerwca 1846 roku. Za datę powstania saksofonu przyjmuję się 12 czerwca 1842, a za wynalazcę Hektora Berlioza. Produkcję instrumentów blaszanych Adolphe rozpoczął wiosną 1843 roku. W listopadzie, muzycy odmówili wykonania partii klarnetu basowego na instrumencie zrobionym przez Adolpha. Aby opera Don Sebastian Donizettiego odbyła się, Adolphe zadeklarował on, że sam zagra na swoim instrumencie, ale muzycy zagrozili strajkiem. Sax wspólnie z Donizettim musieli ustąpić. Zwolennikiem saksofonu i Saxa był Hektor Berlioz wszędzie gdzie koncertował przedstawiał nowy instrument.
Pierwszy utwór z udziałem saksofonu napisał w roku 1844 Johann Georg Kastner. Z biegiem czasu instrument ten zyskał przychylność innych kompozytorów, m.in. G. Bizet, J. Massenet, A. Thomas, G. Verdi, R. Strauss, M. Ravel. Utworami, w których występuje partia saksofonu są np. „Sinfonia domestica” R. Straussa oraz „Bolero” M. Ravela.
Od samego początku swojego istnienia saksofon wchodził w skład orkiestr dętych w szczególności orkiestr wojskowych Francji i Belgii. W wieku XX saksofon często występował jako instrument solowy.
Saksofon, saxophon, instrument muz. Z grupy aerofonów stroikowych, dość gruba metalowa (zwykle srebrna lub posrebrzana) rura o menzurze konicznej, wygięta w kształt wielkiej fajki, zaopatrzona w otwory boczne zamykane klapkami. Mimo metalowego korpusu saksofon zaliczany jest do aerofonów drewnianych, ponieważ zbudowany jest według zasad konstrukcji tej grupy instrumentów (klapy oraz stroik pojedynczy). Saksofon szybko zyska popularność,po dokonaniu szeregu ulepszeń stworzono całą rodzinę saksofonów, składająca się z 7 wielkości (2 sopranowe, altowy, tenorowy, barytonowy, basowy i kontrabasowy). Saksofon spotka się z dużym zainteresowaniem kompozytorów, zwłaszcza francuskich (G. Bizet, J. Massenet, A. Thomas, G. Verdi, R. Strauss, M. Ravel ).
Budowa
Obok klarnetów do instrumentów dętych o pojedynczym stroiku należą saksofony. Instrumenty te zwykle sporządzone są z miedzi tombakowej, a następnie niklowanych lub srebrzonych. Jak już wcześniej wspominałem zaliczone są do instrumentów dętych drewnianych. Przy budowie stosuję się zadęcie przy użyciu pojedynczego stroika. Dla skracania słupa powietrza dysponują otworami, klapami i dźwigniami, stosują jedynie oktawowe przedęcie. Korpus saksofonu jest silnie stożkowy. W mniejszych 
wielkościach (sopranino, sopran) kształt instrumentu jest prosty; w średnich wielkościach (alt, tenor) ustnik osadzony jest na kolankowym łączniku, a część końcowa korpusu i czara głosowa zawinięte są ku górze; u największych saksofonów (baryton, bas, kontrabas) dochodzą dodatkowe zwoje w części przyustnikowej. Ustnik saksofonu jest zbudowany podobnie jak klarnetowy, jednakże nieco iny przekrój dzioba wraz konicznym profilem korpusu powodują, że w odróżnieniu od klarnetów saksofony zachowują się jak piszczałki otwarte. Klarnetową beczułkę zastępuje łącznik, przyjmujący różne formy zależnie od wielkości instrumentu; na łączniku znajduję się jeden otwór i odpowiadająca mu klapa. Niemal cały mechanizm dźwigowo klapowy umieszczony jest na środkowej, prostej części korpusu. Tylko kilka najniższych otworów i mechanizmów klapowych mieści się na zagiętej części instrumentu. Średnic otworów i klap zwiększa się znacznie w kierunku czary głosowej, największe klapy dochodzą do 10 centymetrowej średnicy.
Skala i strój
Pustym dźwiękiem saksofonu, niezależnie od wielkości, jest dźwięk cis. Klapy, obsługiwane kolejno przez 2, 3 i 4 palec lewej oraz 2, 3, 4 i 5 palec prawej ręki, dają gamę diatoniczną C-dur od h w dół do c; do wydobycia brakujących dźwięków chromatycznych służą dodatkowe klapy, obsługiwane przez mały palec lewej ręki, pozwalają uzyskać dwa dźwięki poniżej c: h i b. powyżej cis można tez jeszcze (bez przedęcia) uzyskać dodatkowymi klapami 2 do 4 półtonów, czterema dźwiękami d-f dysponuje jednak tylko saksofon sopranowy i altowy, pozostałe ograniczają się do dźwięków d i es. Rozszerzenie skali w gorę uzyskuję się przez oktawowe przedęcie. Przedęcie to umożliwione jest przez użycie klapy oktawowej. Na nowoczesnych instrumentach konstruowana jest także druga klapa oktawowa, dla dźwięków powyżej a. Obie klapy oktawowe obsługuję kciuk lewej ręki. Kciuk prawej ręki nie bierze udziału w grze , podtrzymując instrument, średnie i większe saksofony zawieszana są przy pomocy sznurka na szyi. . Przy użyciu przedęcia uzyskuje się dźwięki od c do es (f). Barwa saksofonów jest w instrumentach różnej wielkości i różnych rejestrach na ogół wyrównana, jest ona metaliczna ( z przybrzękiem) i nosowa. Podobnie jak klarnet saksofon dysponuje wielkimi możliwościami dynamicznymi. Saksofon spotyka się najczęściej w orkiestrach tanecznych, ssą to zwykle saksofony altowe i tenorowe, rzadziej pojawia się saksofon sopranowy lub barytonowy ( w większych orkiestrach). Pozostałych wielkości urywa się bardzo rzadko. Wszystkie saksofony niezależnie od stroju i wielkości notuję się w kluczu wiolinowym. Korzystając ustnika i stroika podobne do klarnetu saksofon posiada te samą co klarnet łatwość zadęcia i wygodny oddech, stąd też możliwe jest śpiewne wykonanie w legato nawet długich fraz, jak i zwykłego staccata. Wytrawni saksofoniści umieją też stosować technikę fletową podwójnego i potrójnego zadęcia, jak tez specyficzne saksofonową technikę ostrego staccata zwanego slap-tongue, a przypominającego brzmieniowo efekt pizzicato na instrumentach smyczkowych. Często stosuję się też wibrację dźwięku uzyskiwaną przez drgania dolnej wargi, typowe dla saksofonów glissando, przypominające śmich, osiąga się albo wargami, albo przez stopniowe otwieranie klap. Dzięki prostej aplikaturze, zbliżonej bardziej do oboju niż klarnetu, saksofon posiada łatwość wykonania wszelkich biegników i pasaży. Układ klap dodatkowych umożliwia też wykonanie niemal wszystkich trylów i tremoland.
Chodkowski Andrzej, Encyklopedia muzyki, Warszawa 1995.
Drobner Mieczysław, Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków 1963.
Sachs Curt, Historia instrumentów muzycznych, Kraków 1989
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz